خوراک اصلی مورد استفاده در صنعت پالایشی ، نفت خام است و عمده محصول تولیدی پالایشگاه ها ، نفت گاز، نفت کوره و بنزین است. از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر سودآوری شرکت‌های پالایشی قیمت نفت خام و نرخ دلار نیمایی است. در تحلیل حاضر به بررسی گزارشات سه ماهه شرکت‌های فعال در صنعت پالایشی پرداخته‌ایم تا ببینیم کاهش نرخ نفت و افزایش نرخ دلار چه تاثیری بر سودآوری این شرکت‌ها داشته است.
پالایش نفت اصفهان (شپنا)
شرکت پالایش نفت اصفهان در گزارش ۳ ماهه ابتدایی خود در سال ۱۳۹۹، افتی ۴۱ درصدی در مبلغ فروش نسبت به مدت مشابه سال گذشته گزارش نموده است، در حالی که بهای تمام شده افت ۲۹ درصدی داشته است. بهای تمام شده به واسطه کاهش قیمت نفت خام، با کاهش همراه بوده ولی با توجه به بالا بودن بهای تمام شده موجودی اول دوره فرآورده‌ها و نفت خام و موجودی در جریان ساخت اول دوره در مقایسه با قیمت فروش فرآورده‌ها در دوره سه ماهه، زیان ناخالص ۵.۹۲۰ میلیارد ریالی شناسایی شده است. در گزارش سه ماهه شپنا مهم‌ترین نکته‌ای که سهامداران این شرکت باید به آن توجه کنند، همین زیان ناخالص است.
با توجه به اینکه قیمت نفت جهانی از عوامل موثر بر کاهش سودآوری این شرکت محسوب می‌شود و با فرض تداوم روند قیمت‌ها در بازار جهانی، نمی‌توان چشم‌انداز مثبتی بر سودآوری شپنا در گزارشات بعدی متصور بود.
تفاوت بهای تمام شده مذکور در پایان سال مالی ۱۳۹۸ به عنوان زیان کاهش ارزش به مبلغ ۲۵.۵۷۶ میلیارد ریال شناسایی گردیده بود، در گزارش سه ماهه شپنا با توجه به بالا بودن قیمت فرآورده‌ها در تیرماه سال جاری نسبت به ارزش دفتری موجودی‌های اول دوره مبلغ فوق به عنوان درآمد در سرفصل سایر درآمدهای عملیاتی شناسایی شده است که در نهایت منجر به سود ۳۱ تومانی به ازای هر سهم شپنا شده است.
پالایش نفت بندرعباس (شبندر )
شرکت پالایش نفت بندرعباس ، با روند کاهشی تقاضای داخلی و بازارهای جهانی در پی شیوع ویروس کرونا، مقدار خوراک ورودی را از میانگین روزانه ۳۰۶ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۹۸ به ۲۶۵ هزار بشکه در روز کاهش داده است. خوراک مصرفی شرکت در سه ماهه ابتدایی سال گذشته، روزانه ۳۱۲ هزار بشکه بوده است و با توجه به کاهش این میزان در سه ماهه ۱۳۹۹، مقدار فرآورده‌های تولیدی شرکت با کاهش ۱۴ درصدی همراه بوده است.
مبلغ فروش شرکت در فصل اول ۱۳۹۹، نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت ۵۱ درصدی و بهای تمام شده محصولات فروش رفته افت ۳۰ درصدی داشته است. شرکت در این دوره با زیان ناخالص ۲۱.۷۳۷ میلیارد ریالی همراه بوده است و عملا با افزایش سایر درآمدهای عملیاتی که ناشی از برگشت ذخایر کاهش ارزش موجودی فرآورده‌های پایان دوره در سال ۱۳۹۸ توانسته به سود خالص ۸.۹۱۲ میلیارد ریالی برسد.
پالایش نفت تبریز (شبریز )
درآمدهای عملیاتی شرکت پالایش نفت تبریز در سه ماهه اول سال 99 نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 9.6 درصدی داشته است. با وجود کاهش نرخ فرآورده‌ها در این مدت، شبریز توانسته رشد درامد نیز داشته باشد که دلیل این رشد را می‌توان در عواملی چون افزایش نرخ تسعیر ارز و ازفایش میزان تولید دانست.
میانگین نرخ تسعیر ارز در سه ماهه اول سال 98 ، 93.226 ریال بوده است در حالی که در سه ماهه اول 99، 145.530 ریال است و رشد 56 درصدی داشته که این افزایش منجر به افزایش نرخ فروش فرآورده‌ها و نهایتا درآمدهای عملیاتی شرکت شده است.
افزایش مقداری فروش در این دوره نیز به این دلیل است که در مدت مشابه سال گذشته تعمیراتی در واحدهای تولیدی شرکت صورت گرفته که منجر به تعطیلی یک ماهه خط تولید شده است.
میانگین نرخ نفت خام در سه ماهه اول سال 98، 63 دلار بوده در حالی که در سه ماهه اول سال جاری 26 دلار بوده است. با وجود کاهش تقریبا 58 درصدی نرخ نفت خام در این مدت، بهای تمام شده محصولات فروش رفته شبریز در سه ماهه ابتدایی سال جاری با رشد 42 درصدی همراه بوده است که ناشی از افزایش میزان تولید نسبت به سال گذشته بوده است.
در نهایت پس از بررسی درآمد و بهای تمام شده شرکت به سود ناخالص آن می‌رسیم. شبریز در گزارش سه ماهه خود زیان 2.686 میلیارد ریالی منتشر کرده است که عمده دلیل آن ناهماهنگی تغییرات درامد و بهای تمام شده می‌باشد.
پالایش نفت تبریز هم مانند هم گروهی‌های خود، با استفاده از یک استاندارد حسابداری، یعنی برگشت 7.000 میلیارد ریالی ذخیره کاهش ارزش فروش برای موجودی‌های پایان سال 98 ، به سود 3.234 میلیارد ریالی رسیده است.
پالایش نفت تهران (شتران )
روندی که گزارشات گروه پالایشی در سه ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ در پیش گرفته‌اند، مشابه هم است. همانند شرکت‌های مذکور، شرکت پالایش نفت تهران نیز با افت فروش و بهای تمام شده همراه بوده است و مشکل اصلی ناشی از عدم هماهنگی بین این دو فاکتور مهم است به طوریکه که شتران افت ۴۴ درصدی در فروش و افت ۲۹ درصدی در بهای تمام شده داشته است. این شرکت نیز به مدد سایر درآمدهای عملیاتی توانسته زیان ناخالص 6.958 میلیارد ریالی خود را به سود خالص ۸.۰۵۹ میلیارد ریالی تبدیل کند. جدول زیر سود به ازای هر سهم را در فصل های مختلف سال نمایش می‌دهد.
جدول زیر به مقایسه قیمت‌های فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها و رشد نرخ نسبت به مدت مشابه سال گذشته پرداخته است. همانطور که در بررسی موردی شرکت‌ها عنوان گردید، با شیوع ویروس کرونا و افت تقاضا در کل بازارهای جهانی و به تبع آن کاهش قیمت نفت خام و با ثابت ماندن عرضه شاهد کاهش قیمت فرآورده‌ها بوده‌ایم.
