پلیمرها
پلیمر مادهای شامل مولکولهای بزرگی است که از به هم پیوستن واحدهای تکرارشونده که تکپار یا مونومر نامیده میشود، ساخته شده است. این ماده از جمله مواد ضروری برای بسیاری از صنایع مانند چسبها، مصالح ساختمانی،کاغذ، لباس، کریستال مایع و … هستند. قسمت عمده خوراک محصولات پلیمری از مواد شیمیایی مانند اتیلن، پروپیلن، بنزن و زایلین تامین میگردد.
پلیمرها به طور کلی به سه گروه اصلی ترموپلاستیکها، ترموستها، الاستومرها دسته بندی میشوند. ترموپلاستیکها با توجه به خواص مکانیکی و شیمیایی مناسب، در بسیاری کاربردهای صنعتی لولهها و تجهیزات انتقال، تجهیزات الکتریکی، پوششها، اتصالات و نظایر آن استفاده میشوند. ترموستها بر خلاف ترموپلاستیکها دارای مقاومت خوردگی پایینی هستند و در نتیجه استفاده از آنها در صنایع محدود به ساخت لولهها، شیرها، پمپها، ظروف،پوششهای محافظ، عایقکاری، چسبندهها و … میشود. الاستومرها نیز به عنوان مواد پوشش مخازن، تانکها و لولهها استفاده شده و از نظر شیمیایی در مقابل اسیدهای معدنی رقیق، قلیاها و نمکها مقاوم هستند.
برخی از ترموپلاستیکها به شرح زیر میباشند :
پلیاتیلن (PE)
پلیاتیلن یکی از پر مصرفترین، سادهترین و ارزانترین پلیمرهای جهان است که بر اساس چگالی آن به پنج دسته سبک (LDPE)، سبک خطی (LLDPE)، سنگین (HDPE)، بسیار سنگین (UHMWPE)، تقسیم میگردد. پلیاتیلن از پلیمریزاسیون اتیلن به دست میآید و به طور خلاصه به صورت PE نشان داده میشود.
پلیپروپیلن (PP)
پلیپروپیلن که به اختصار PP نامیده میشود، با پلیمریزاسیون گاز پروپیلن تولید میگردد. هزینه مواد اولیه آن نیز مانند پلیاتیلن پایین است. تفاوت مولکول PP و PE تنها در یک اتم کربن اضافی در مونومر گازی میباشد که این ساختمان متفاوت منومر اولیه، سبب ایجاد شاخههای جانبی یکنواختتر میشود که در نتیجه ماده حاصل دارای خواص فیزیکی و شیمیایی یکنواختتری است. این پلیمر ویژگیهای پلیاتیلن را دارد. به علاوه، استحکام مکانیکی و حرارتی بالاتری دارد، لذا تمام کاربردهای پلیاتیلن برای پلیپروپیلن نیز وجود دارد. پلیپروپیلن در صنعت اتومبیل، در ساخت تزئنات داخلی، پروانهها، کفپوش اتومبیل و جعبه باطری و همچنین در ساخت بدنه رادیو و تلوزیون، اجزای ماشین لباسشویی، لوله، ساخت فیلمهای بستهبندی برای صنایع غذایی و ساخت الیاف جهت تولید فرش، پشتی و گونی مورد استفاده قرار میگیرد. چمنهای مصنوعی، طنابهای مقاوم در برابر پوسیدگی،تورهای ماهیگیری و قلمموها از کاربردهای دیگر پلیپروپیلن میباشد.
پلی وینیل کلراید (PVC)
پلی وینیل کلراید با نام اختصاری PVC، یک نوع پلیمر ترموپلاستیک است که از با ارزشترین محصولات در صنایع شیمیایی محسوب شده و در صنایع متعدد کاربرد دارد. از مزایای متعدد این محصول، مقاومت خوب آن در برابر چربیها، روغنها، اسیدها و بازها میباشد. عایق الکتریسیته بوده و در برابر شعله، مقاوم است و از آنجایی که به راحتی با انواع نرمکنندهها آمیخته میگردد، میتوان محصولات پلاستیکی متنوعی از سختترین شکل تا انعطافپذیرترین شکل را از آن تولید نمود. پی وی سی به عنوان یک ماده ساختمانی مقرون به صرفه در نظر گرفته شده و بیش از 50 درصد محصول تولید شده، در صنعت ساختمان کاربرد دارد.
پلی وینیل کلراید در دو دسته تولید میگردد : نوع سخت و نوع انعطافپذیر (نرم). اگر به این بسپار، نرمکنندهای افزوده نگردد یا با مقدار کمی از آن آمیخته گردد، پلاستیک قوی و محکمی حاصل میشود که در ساخت لوله و اتصالات ساختمانی، پروفیل در و پنجره، پوشش خارجی و پانلهای ساختمانی، مجاری فاضلابها، ناودانها، درزگیر در و پنجره، قطعات اتومبیل، کارتهای اعتباری و … به کار میرود. مصارف این بسپار انعطافپذیر، بسیار متنوع است. از تولید کاغذ دیواری و رومبلی تا تولید ورق و فیلم، اسباببازی، شلنگ و پرده حمام، رومیزی،کیسه خون و … همگی از بازارهای مصرف این بسپار میباشند.
پلی وینیل استات (PVA)
پلی وینیل استات یکی از پلیمرهای بسیار مهم در صنایعی مانند چسب، رنگ، آدامس و … است که از پلیمریزاسیون مونومرهای وینیل استات حاصل میشود. شاید بتوان مهمترین کاربرد این پلیمر را استفاده از آن به عنوان چسب عنوان کرد. خواص چسب تا حدودی تحت تاثیر جرم مولکولی و سازگاری وینیل استات با سایر ترکیبات است. یکی دیگر از کاربردهای مهم استفاده در نصب کفپوش و پنلهای کف است. به هطور کلی در مواردی که نیاز به چسبندگی بسیار بالایی باشد از این پلیمر استفاده نمیشود. پلی وینیل استات در صنایع رنگ، پلاستیکها، سیمان و آدامس نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
پلی استایرن (PS)
پلی استایرن، یک پلیمر مصنوعی معطر از مونومر استایرن است که در سه گرید معمولی، مقاوم و انبساطی تولید میگردد. استایرن یک مونومر آروماتیک است، بنابراین پلی استایرن هم یک مونومر آروماتیک است. خوراک مورد نیاز جهت تولید پلی استایرن شامل اتیلن، بنزین و پروپیلن میباشد. از پلی استایرن در تولید کارد و چنگال و ظروف یک بار مصرف استفاده میشود. همچنین جهت بستهبندی مواد خوراکی از قبیل گوشت، ماهی، تخممرغ، محصولات لبنی، سالاد و … از پلی استایرن استفاده میشود. تمام بستهها و جعبههایی که کالاهای الکترونیکی در آنها برای محافظت و عایق بودن در برابر عوامل خارجی مانند ضربه با رطوبت به کار میروند، همگی از پلی استایرن تهیه میشوند. از دیگر کاربردهای این پلیمر میتوان در صنعت پزشکی جهت ساخت ابزارهای آزمایشگاهی اشاره نمود.
آکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS)
ABS یک پلیمر سه تایی ساخته شده از طریق پلیمریزاسیون استایرن و اکریلونیتریل در حضور پلی بوتادین است. اکریلونیتریل یک مونومر سنتزی تولید شده از پروپیلن و آمونیاک است. بوتادین یک هیدروکربن نفتی به دست آمده از کراکینگ بخار است. مونومر استایرن از هیدروژن زدایی اتیل بنزن-یک هیدروکربن به دست آمده از واکنش اتیلن و بنزن، ساخته شده است.
ABS ترکیبی از قدرت و سختی اکریلونیتریل و استایرن و سفتی لاستیک پلی بوتادین میباشد. در حالی که هزینه تولید ABS تقریبا دو برابر هزینه تولید استایرن میباشد، به علت خواص سختی، براقی، سفتی و عایق الکتریکی آن برتر در نظر گرفته میشود.
از ABS در تولید محصولاتی مانند سیستمهای لوله، کانال تخلیه زباله و آبرراهه، آلات موسیقی (دکمههای پیانو)، سر چوب گلف به دلیل جذب خوب آن، میلههای سپر خودرو، لبه مبلمان، چمدان و کیفهای حمل محافظ، لوازم آشپزخانه و اسباب بازی و … ساخته میشود.
پلی اتیلن ترفتالات (PET)
پلی اتیلن ترفتالات نوعی پلیمر بسیار سبک است که باعث حفظ گاز و مانع انتقال رطوبت میشود. در برابر ضزبه قوی و مقاوم بوده و به طور طبیعی دارای رنگ و شفافیت بالاست. پلی ایتلن ترفتالات مهمترین عضو خانواده پلی استرها است که سالهاست در تولید الیاف، برای مصارف نساجی مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین در صنایع بسته بندی به عنوان بطری، فیلم، ظروف یک بار مصرف، صنایع الکترونیک، جهت تولید فیلمهای ذخیرهسازی اطلاعات و … نیز مورد استفاده قرار میگیرد.