معرفی شرکت سایپا دیزل ( خکاوه )
شرکت سایپا دیزل ( خکاوه ) در سال ۱۳۴۲ تحت نام شرکت ایران کاوه ، جهت ساخت خودرو و متعلقات تاسیس و در سال ۱۳۴۴ به منظور مونتاژ کامیون ماک با ظرفیت سالانه ۴۰۰ دستگاه کامیون شروع به فعالیت نمود. با انتقال کارخانه به محل فعلی خود در سال ۱۳۴۸ تولید به ۱۰ دستگاه در روز رسید اما در سال ۱۳۵۶ تولید محصول ماک متوقف گردید. در سال ۱۳۶۲ قرارداد خرید کامیون ولوو از کشور سوئد منعقد گردید و در سال ۱۳۷۵ پروانه تاسیس استفاده از ظرفیت سالانه ۸.۰۰۰ دستگاه ولوو F12 و انواع تریلر از سوی وزارت صنایع دریافت گردید. این شرکت در سال ۱۳۷۲ در بورس اوراق بهادار پذیرفته شد. محصولات شرکت شامل انواع کامیون‌های سنگین و باری به ظرفیت اسمی سالانه ۳۰۰۰ دستگاه، کامیونت با ظرفیت ۲۰۰۰ دستگاه و مینی بوس و میدل باس با ظرفیت ۱۰۰۰ دستگاه می‌باشد.
بررسی کلی صورت‌های مالی شرکت سایپا دیزل
بر اساس گزارش صورت‌های مالی، مجموع دارایی‌های شرکت سایپا دیزل در سال مالی منتهی به اسفند ۱۳۹۸، ۸۹۵ میلیارد تومان بوده که بیش از ۷۰ درصد آن را دارایی‌های جاری تشکیل می دهد. در بین دارایی‌های جاری نیز دریافتنی های تجاری و در قسمت دارایی‌های غیرجاری دارایی‌های ثابت مشهود بیشترین سهم را دارند. اما مسئله اصلی شرکت مربوط به بدهی‌ها، بالاخص تسهیلات مالی می‌باشد. مجموع بدهی‌های ساپیا دیزل بیش از ۲.۰۰۰ میلیارد تومان است که حدود ۱.۱۰۰ میلیارد تومان بیش از دارایی‌ها است. سرفصل‌های حصه جاری تسهیلات مالی دریافتی، و پرداختنی‌های تجاری درمجموع ۷۲ درصد کل بدهی‌ها را تشکیل می‌دهد. با توجه به اینکه بدهی‌های شرکت بیش از دارایی کل می‌باشد، حقوق صاحبان سهام به دلیل فزونی زیان انباشته از سرمایه منفی شده است. کل سرمایه شرکت در انتهای سال ۱۳۹۸، ۲۶۳ میلیارد تومان بوده و به دلیل زیان انباشته ۲.۰۰۰ میلیارد تومانی مجموع حقوق صاحبان سهام در تاریخ مذکور ۱.۷۰۰- میلیارد تومان شده است. بررسی روند تاریخی حاکی از این واقعیت است که تسهیلات مالی بالا در سال‌های قبل نیز موجب فزونی بدهی کل از دارایی شده و متعاقبا به دلیل عدم توانایی شرکت در پرداخت اصل و فرع بدهی، زیان انباشته هنگفتی به شرکت تحمیل شده است. در این راستا، شرکت سایپا دیزل در سال ۱۳۹۵ به منظور اصلاح ساختار مالی و خروج از مشمولیت ماده ۱۴۱ به دلیل سبقت گرفتن زیان انباشته از سرمایه، اقدام به افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها نموده و سرمایه شرکت را از ۲۱۰ میلیارد تومان به ۲۵۰ میلیارد تومان افزایش داده است. طی این اقدام پیشنهاد اولیه شرکت جهت تجدید ارزیابی دارایی‌های استهلاک پذیر از جمله ساختمان، تاسیسات، ماشین آلات، قالب‌ها و ابزارها مورد موافقت سازمان قرار نگرفته و فقط از محل مازاد تجدیدی ارزیابی زمین، افزایش سرمایه صورت گرفته است. لازم به ذکر است که به دلیل اینکه شرکت مجددا مشمول ماده ۱۴۱ لایحه قانون تجارت گردیده، هیئت مدیره موضوع افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی و سایر روش‌ها را مجددا در دستور کار خود قرار داده و به جهت زیان انباشته طی دوره‌های گذشته و افزایش ۷ برابری زیان انباشته نسبت به سرمایه در پی کسب مجوزهای لازم است که در ادامه به صورت مفصل به این موضوع پرداخته خواهد شد.
از دیگر رویدادهای مهم شرکت طی سال ۱۳۹۸ می‌توان به رای دیوان عدالت اداری مبنی بر تعدیل تسهیلات ارزی بانک صنعت و معدن به نرخ زمان گشایش در راستای رفع موانع تولید اشاره نمود که موجب کاهش ۶۲ میلیارد تومانی زیان انباشته شده ، اما با این حال، تاثیر چندانی بر اصلاح ساختار مالی نداشته است.
ترکیب اقلام ترازنامه به تفکیک در سال مالی منتهی به اسفند ۱۳۹۸ بدین صورت می‌باشد:
بررسی صورت سود و زیان شرکت سایپا دیزل ( خکاوه ) نشان می‌دهد روند فروش شرکت در سال ۱۳۹۸ کاهش چشمگیری داشته و از ۴۰۲ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ به ۳۴۰ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ رسیده است. از مهم‌ترین عوامل این امر می‌توان به کاهش تولید و فروش محصولات شرکت اشاره نمود. به نظر می‌رسد با وجود اینکه سال گذشته برنامه‌ای جهت نوسازی ناوگان حمل و نقل در بخش خودروهای سنگین وجود داشته است، اما با خروج شرکای تجاری خودروسازها به دلیل تحریم این مهم محقق نشد و اغلب شرکت‌های تولیدکننده خودروهای سنگین مانند ایران خودرو دیزل (خاور)، ارس خودرو دیزل، سایپا دیزل ( خکاوه ) و… کاهش شدیدی در تولید و متعاقبا فروش را تجربه کردند. چنانچه شرکت سایپا دیزل ( خکاوه ) و سایر رقبا بتوانند محدودیت‌های خود را جبران کنند می‌توان امیدوار به افزایش تولید بود اما آماری که در ماه‌های ابتدایی سال جاری وجود دارد، نشان می‌دهد که سطح تولید و فروش شرکت تغییر محسوسی نداشته و مجموع تولیدات در چهار ماهه نخست ۱۱۸ دستگاه بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل با ۱۰۰ دستگاه خودرو، تغییر چشمگیری نداشته است. نرخ فروش محصولات نیز به طور متوسط تقریبا همراستا با تورم رشد کرده و در صورت افزایش نرخ نهاده‌های تولید، متناسب با حفظ حاشیه سود تاریخی افزایش پیدا می‌کند.
شرکت به لحاظ عملیاتی به دلیل اختلاف فروش و بهای تمام شده سود ده می‌باشد . اما به دلیل رقم چشمگیر در سرفصل هزینه‌های مالی ، در نهایت زیان‌ده بوده و این روند در طول سال‌های اخیر تکرار شده است. چنانچه شرکت نتواند بدهی‌های خود را پرداخت کند، انتظار می‌رود در سال‌های آتی نیز روند زیان دهی ادامه یابد.
وضعیت فروش، سود ناخالص و سود خالص شرکت سایپا دیزل از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ مطابق نمودارهای زیر می‌باشد:
زیان انباشته خکاوه
همانطور که در مطالب فوق بیان شد، خکاوه به دلیل اخذ تسهیلات مالی و عدم پرداخت آنها، بدهی معوق و هزینه مالی بسیار بالایی دارد که موجب زیان‌ده بودن شرکت در طول سال‌های فعالیت شده و در نهایت زیان انباشته ۲.۰۰۰ میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۸ را ایجاد کرده است. به دلیل اینکه در سال ۱۳۹۸ زیان انباشته ۷.۶ برابر سرمایه شده شرکت مجبور به افزایش سرمایه جهت بهبود وضعیت مالی فعلی شده است.
دارایی‌ها و تجدید ارزیابی خکاوه
همانطور که اشاره شد شرکت در سال ۱۳۹۵ از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها افزایش سرمایه داده و به دلیل اینکه تجدید ارزیابی دارایی‌های مستهلک شونده موجب ایجاد هزینه استهلاک می‌گردد، فقط افزایش سرمایه از محل تجدید زمین مورد قبول سازمان واقع شده است. دارایی‌های شرکت شامل زمین کارخانه به مساحت ۷۸.۰۲۲ متر، ساختمان با متراژ اعیانی ۷۲.۹۱۶ متر، تاسیسات فنی، ماشین آلات، قالب‌ها، ماشین آلات کارگاهی و ابزارآلات می‌باشد. ارزش دفتری کل دارایی‌های ثابت مشهود در سال ۹۸، ۱۵۰ میلیارد تومان و ارزش زمین به تنهایی ۱۲۰ میلیارد تومان گزارش شده است. در صورتیکه شرکت طبق اعلام خود بخواهد از محل تجدید ارزیابی افزایش سرمایه دهد می‌بایست ارزش دارایی‌های ثابت را به قیمت روز کارشناسی نماید.
با فرض هر متر زمین به قیمت ۶ میلیون تومان، ارزش کارشناسی زمین کارخانه حدود ۴۶۸ میلیارد تومان برآورد می‌گردد و شرکت می‌تواند به اندازه مازاد تجدید ارزیابی، افزایش سرمایه از این محل را لحاظ کند. ناگفته نماند که سایر روش های افزایش سرمایه از جمله آورده نقدی نیز می‌تواند مدنظر هیئت مدیره شرکت قرار گیرد.
