حلالها
حلال به مادهای گفته میشود که قابلیت حل کردن یک ماده دیگر را در خود دارد. حلالها به انواع حلالهای قطبی و غیر قطبی، حلالهای آلی و حلالهای شیمیایی ویژه تقسیم میشوند.
آروماتیکها جزو دسته حلالهای آلی محسوب میشوند. ترکیبات آروماتیک به خصوص بنزن، تولوئن و زایلنها ( که به اختصار به این سه ترکیب BTX گفته میشود ) خوراک اصلی تولید تعداد بسیاری از مواد واسطه صنعت پتروشیمی میباشند که آنها نیز در ادامه زنجیره ارزش خود در تولید الیاف مصنوعی، رزین، مواد منفجره، آفتکشها، مواد شوینده و بسیاری دیگر از مواد نقش دارند.
بنزن که سادهترین آروماتیک است در تولید استایرن، آلکیل بنزنهای خطی، کلرو بنزنها، نیترو بنزن، کیومن و … کاربرد دارد.کاربرد اصلی تولوئن به عنوان حلال است و همچنین برای تولید تولوئن دی ایزوسیانات، نیترو تولوئنها و … از آنها استفاده فراوان میشود. زایلینها خود به سه گروه پارازایلین، ارتوزایلین و متازایلن تقسیم میشوند.
منابع عمده و متعارف جهت تولید آروماتیکها شامل نفتای دریافتی از پالایشگاههای نفت خام و میعانات گازی و همچنین بنزین پیرولیز تولیدی در واحدهای کراکینگ با بخار میباشد، به گونهای که سهم این دو منبع در تولید آروماتیکها به ترتیب 68٪ و 29٪ میباشد.
نفتا در پالایشگاههای نفت خام و میعانات گازی، تولید و به دو صورت نفتای سبک و نفتای سنگین عرضه میگردد. نفتای سنگین حاوی هیدروکربنهای c7 تا c12 پارافینی، نفتنی و آروماتیکی میباشد، عمدتا به عنوان خوراک در واحدهای ریفرمینگ کاتالیستی، جهت تولید ریفرمیت و سپس استخراج BTX استفاده میگردد.
در روش استخراج BTX از بنزن پیرولیز، باید گفت بنزن پیرولیز محصول جانبی واحدهای کراکینگ با بخار نظیر واحد الفین میباشد. در صورت استفاده از خوراکهای مایع (نظیر نفتا و LPG) در واحدهای الفین اگرچه راندمان تولید اتیلن پایینتر است، ولی محصول جانبی و غنی از آروماتیکها تحت بنزین پیرولیز تولید میشود که ترکیبات بنزن، تولوئن و زایلینها از آن قابل استخراج است. در ابتدا به کمک تقطیر استخراجی یا همان استخراج مایع-مایع به کمک حلال، ترکیبات آروماتیکی از غیر آروماتیکی جدا و سپس با مکانیسم تقطیر ترکیبات بنزن، تولوئن و زایلنها از هم جدا میشوند.